წინამდებარე ნაშრომში საუბარია ზოგადად განმანათლებლობასა და ქართველი განმანათლებლების, სამოციანელების – ილია ჭავჭავაძის, აკაკი წერეთლის, იაკობ გოგებაშვილის, გიორგი წერეთლის, სერგეი მესხის, ნიკო ნიკოლაძისა და სხვათა შეუპოვარ ბრძოლაზე ცარიზმის გამარუსებელი პოლიტიკის წინააღმდეგ. რომელიც, უწინარეს ყოვლისა, მიმართული იყო ქართველის მიერ მშობლიური ენის დავიწყებისა და მასში ეროვნული სულის ჩაკვლისაკენ.